
Table of Contents
I-MTBPS kaNovemba 2025 idlulile, ishiya izigidi zabantu zibuza: Sikuphi Isibonelelo Semali Engenayo Eyisisekelo (Basic Income Grant)? Sihlaziya izinguquko zakamuva zenqubomgomo, izinyathelo ezintsha zokuqinisekisa ezibucayi, nokuthi kungani ‘ukuma endaweni eyodwa’ empeleni kuyisinyathelo esibuyela emuva kubantu abampofu baseNingizimu Afrika.
Ukuhlolwa Kweqiniso kuNovemba 2025: Ukuzinza Noma Ukuma?
Uma ububambe umoya ulindele isimemezelo esikhulu esivela kuNgqongqoshe Wezezimali kulo Novemba 2025, kungenzeka uzizwa uphelelwe amandla—futhi ungenalutho. I-Medium Term Budget Policy Statement (MTBPS) ngokomlando ibiyinkundla lapho uhulumeni ekhombisa khona izinhloso zakhe zesikhathi eside. Kodwa kulo nyaka, isignali ibifana nokushaya ucingo oluvaliwe. Isigubhukane ‘Sokuvuselelwa Kwenqubomgomo’ sango-2025 sibukeka siyi: “Qhubeka, kodwa qinisa kakhulu.” Yize izikhulu zigubha ukuqhubeka kokwelulwa kwesibonelelo se-SRD, sidinga ukubuza umbuzo onzima: Ingabe ukugcina isibonelelo esingasitsheli ngisho nesithelo sokudla kuyikho ukunqoba ngo-2025? Inkulumo isishintshe isuka ku-“usizo oluphuthumayo” yaya ku-“ukuzinza komphakathi,” kodwa ezigidini zabantu baseNingizimu Afrika abancike kulolu hlobo lwemali, ukuma kwenqubomgomo kufana nokuncishiswa kwesabelomali okuthulile. Ukwehla kwamandla emali akuzange kume ngoba uhulumeni ubenganqumi.
Umbono Okhanyayo We-Basic Income Grant (BIG): Kungani SisaLinde?
Sekuyiminyaka emithathu sikhulumisana ngomqondo we-Universal Basic Income Grant (BIG). Zonke izingqungquthela zenqubomgomo kanye nezincwadi zokhetho zango-2024 zathembisa ukuthi u-2025 uzoba yisikhathi sokuguquka. Nokho, nangu uNovemba 2025, futhi uhlaka lwenqubomgomo lusabambeke esigabeni “sokuhlolwa kokusebenza” (feasibility study). Ukuphikisana Kwenqubomgomo: * UMnyango Wezokuthuthukiswa Komphakathi: Ufuna isibonelelo esibanzi somphakathi. * UMgcinimafa Kazwelonke (National Treasury): Ukhomba izinkinga zezimali kanye nokuzinziswa kwezikweletu. Umphumela? Ukungaboni ngaso linye. Ukuvuselelwa kwenqubomgomo abahlomuli ababekudinga bekuyindlela ecacile eya ku-BIG ehlala njalo futhi ekhulisiwe. Kunalokho, esikutholile ukuzibophezela okuqaphele ohlelweni lwamanje lwe-SRD. Lokhu akukhona nje ukulibala; kungukwehluleka kwenqubomgomo okungawunaki umqedazwe ojulile wezindleko zokuphila.
UkuGuquka KwesiGubhukane Senqubomgomo: Ukuqinisekisa Ngama-Biometrics Okubucayi
Yize inani lemali lingaguqukanga kakhulu, imithetho yokuyithola isishintshile. Ukuvuselelwa kwenqubomgomo okubaluleke kakhulu ngasekupheleni kuka-2025 akukhona mayelana nokunikeza; kumayelana nokuvimbela. I-SASSA ihambise kancane kancane ukuqina kwayo ekuqinisekiseni okusebenzisa ubuchwepheshe bedijithali obucayi. Emzamweni wokunqanda ukukhwabanisa nokunciphisa uhlu lwabahlomuli ukuze luhambisane nezinkinga zesabelomali, izinqubo ezintsha ze-“Enhanced Biometric Identity Verification” zidala isiphithiphithi. Sibona ukukhuphuka kwabahlomuli abasemthethweni abamakawe ngokuthi “ukuphambana kobuyena” noma “ukukhwabanisa okungenzeka.” Lokhu akulona nje iphutha lobuchwepheshe; kuyisici senqubomgomo. Ngokukhulisa izithiyo zedijithali zokungena, lolu hlelo luvele luhluze labo abasebenzisa amafoni amadala, abanenkinga yokuxhumana (connectivity), noma abangenalo ulwazi lwedijithali. Uma ulwa nesicelo sakho, hlola umhlahlandlela wethu we-SRD Status Check ukuqonda lezi zikhodi zesimo esisha. (Qaphela: Amakhasi okuxhumanisa agcinwe njengoba enjalo.)
Ukuhlolwa Kwemali Engenayo (Means Test): Inqubomgomo Ka-2025 Engayinaki Iqiniso Lezomnotho
Okunye ukushiyeka okucacile ekuvuseleleni kukaNovemba 2025 ukwenqaba ukulungisa kakhulu umkhawulo wokuhlolwa kwemali engenayo. Umkhawulo unquma ukuthi ubani “ucebe kakhulu” ngalesi sibonelelo. Ngo-2025, ukuba nomkhawulo wemali engenayo ongahambisani nokukhuphuka kwamandla emali kusho ukuthi uma u-anti wakho ekuthumelela u-R700 wokudla, ngokobuchwepheshe awufanelekile. Le nqubomgomo idala “ugibe lobumpofu.” Abahlomuli bayesaba ukuthatha imisebenzi emincane noma ukwamukela usizo emndenini ngoba idiphozithi ka-R700 ebhange labo ingadala ukwenqaba. Inqubomgomo kahulumeni yokuxhumanisa ukufaneleka kwe-SRD ngokuqinile nokuqhutshwa kwemali ebhange—ngaphandle komongo—ijezisa umfutho abathi bayaweseka.
Ukuhlanganiswa Kwamabhange: Inkaba Esika Nhlangothi Zombili
Ukuvuselelwa okukhulu kwenqubomgomo yobuchwepheshe kulo nyaka kube ukuhlanganiswa okujulile phakathi kwe-SASSA, i-SARS, namabhange. KuNovemba 2025, ukubonakala kwe-SASSA empilweni yakho yezezimali akukaze kubonwe. Yini eshintshile? Phambilini, ukuhlolwa bekunesikhathi sako. Manje, ukwabelana ngedatha cishe kwenziwa ngesikhathi esifanayo (real-time). Uma uthola imali eningi nge-E-wallet noma ukudluliselwa ebhange, lolu hlelo luyazi ngokushesha. Yize lokhu kuqhakambiswa njengesilinganiso sokunqanda abasebenzi bakahulumeni ukuthi bangantshontshi izibonelelo (inhloso enhle), umonakalo ohambisanayo uthola ugogo othole imali kwi-E-wallet yendodana yakhe yokukhokhela ugesi. Uma ungaqiniseki ukuthi ukuhlolwa kwakho kuzocaca nini, bheka Amadethi Okukhokha asemthethweni, njengoba sekunzima kakhulu ukufuna ukukhokhelwa okubuyiselwa emuva ngaphansi kwale mithetho eqinile emisha.
UkuSondezana Kwe-Inflation: U-R370 ngo-2025 vs. 2023
Ake sikhulume ngezinombolo. Inqubomgomo egcina inani lesibonelelo kuyilapho iRand ilahlekelwa amandla okuthenga empeleni iyinqubomgomo yokunciphisa. * Izindleko Ze-Maize Meal (2025): Zikhuphuke kakhulu selokhu kwaqalwa isibonelelo. * Izindleko Zezokuthutha: Zikhuphukile. * Ugesi: Ukhuphukile. Ngokugcina isibonelelo singashintshi (noma ngokunikeza ukwanda okuncane), uhulumeni empeleni unikeza usizo oluncane njalo ngenyanga. Isinqumo senqubomgomo sokungabopheli isibonelelo se-SRD Kumugqa Wobumpofu Bokudla (Food Poverty Line) kuyisinqumo esenziwe ngenhloso sokubeka phambili izilinganiso zezimali kunokusinda kwabantu.
Okwakufanele Kwenzeke: Umbono Ohlukile
Uma ngabe uhulumeni ubengathi sĂna ngempela mayelana nokulungiswa kwezokuphepha komphakathi ngoNovemba 2025, nanku okwakufanele ukuthi ukuvuselelwa kwenqubomgomo kube khona: 1. Ukubophelela (Indexation): Ukuxhumanisa inani lesibonelelo ngqo nokukhuphuka kwamandla emali (inflation). 2. Ukulungiswa Komkhawulo: Ukukhulisa umkhawulo wokuhlolwa kwemali engenayo okungenani ube Kumugqa Wobumpofu Bokudla (cishe u-R760+). 3. Ukukhishwa Kwabafuna Umsebenzi: Ukuvumela abahlomuli ukuthi bazitholele imali efinyelela ku-R2,500 ngaphandle kokulahlekelwa isibonelelo, okukhuthaza umsebenzi wezomnotho kunokujezisa. Kunalokho, sinenqubomgomo “yokubamba”—ukugcina izinombolo zilawuleka kunokuxazulula inkinga.
Abahlomuli Banganzi Njani Ukuze Bazivikele Manje
Uma kubhekwa le nqubomgomo eqinile, awukwazi ukuhlala nje. Lolu hlelo lufuna izizathu zokukukhipha. Nansi indlela yokusinda ohlelweni lwenqubomgomo ka-2025: * Gcina I-Akhawunti Yakho Ihlanzekile: Qaphela kakhulu mayelana nokwamukela imali engatheni e-akhawuntini yasebhange exhunywe kwi-SASSA. Sebenzisa ukheshi emisebenzini engahlelekile lapho kungokomthetho futhi kungenzeka. * Vuselela Imininingwane Yakho: Qinisekisa ukuthi inombolo yakho yocingo ngeyakho. Ukuqinisekisa nge-Biometric kuxhumanisa ubuso bakho nenombolo yakho. Uma ushintsha izinombolo ngaphandle kokuvuselela i-SASSA, uzovaleka. * Faka Isikhalazo Ngokushesha: Uma wenqatshwa ngokungafanele ngenxa yalezi zihloli ezintsha eziqinile, ungalindi. Iwindi lezikhalazo liqinile. Funda Umhlahlandlela Wethu Wezikhalazo ukuze ulwe nokwenqatshwa okungafanele kohlelo. * Hlola Isimo Njalo Ngeviki: Ungalindi izimemezelo ze-SMS. Lolu hlelo ludume ngokuthula uma lukwenqaba.
Indlela Ebheke Phambili: u-2026 Nangaphezulu
Ukuntuleka kwezinyathelo ezinesibindi ngoNovemba 2025 kuphakamisa ukuthi impi yangempela ye-Basic Income Grant isisukelwe Ekwethulweni Kwesabelomali Sika-2026. Izinhlangano zomphakathi zilungiselela ukucindezela okukhulu. Okwamanje, inqubomgomo ihlala iyisimo sokulinda. Isibonelelo se-SRD sikhona ukuze sihlale, kodwa sincipha ngenani langempela. Uhulumeni ukhethe ukuqapha kunozwelo. Kukuwe abahlomuli nomphakathi ukuthi nifune ukuthi “Ukuphepha Komphakathi” kusho okungaphezu kokugcina abantu bephila kancane nje. Hlala unolwazi, hlala ulandela imithetho, futhi uqhubeke ulwela okukufanele.
FAQs
Ingabe iMini-Budget kaNovemba 2025 ikhulise inani lesibonelelo se-SRD?
Cha, akukho ukwanda okusheshayo kwesibonelelo se-SRD okumenyezelwe ku-MTBPS kaNovemba 2025. Ukugxila bekusekweluleni isikhathi sokuphila kwesibonelelo nokuzinza kwezimali kunokukhulisa inani.
Ingabe i-Basic Income Grant (BIG) isigunyazwe ngokusemthethweni ngo-2026?
Akukakabi yikho. Yize izingxoxo ziqhubeka, uhulumeni akakaze adlulise umthetho wenqubomgomo esemthethweni wokuguqula isibonelelo se-SRD sibe yi-Universal Basic Income Grant ehlala njalo kusukela kuNovemba 2025.
Kungani isibonelelo sami se-SASSA senqatshwa ngoNovemba 2025?
Ukwenqatshwa kuvame ukubangelwa ukuhlolwa okusha okuqinile kwemali engenayo kanye nokuhlanganiswa kwamabhange. Uma i-akhawunti yakho yasebhange ikhombisa ukungena kwemali okweqa umkhawulo, noma uma wehluleka ukuhlolwa okusha kwe-biometric, uzokwenqatshwa.
Iyini inqubomgomo entsha yokuqinisekisa nge-biometric?
I-SASSA isiqalise ukuqinisekisa ubuso okubucayi kanye nokuhlolwa kobuyena ukuze kuvinjelwe ukukhwabanisa. Lokhu kudinga ukuthi abahlomuli baqinisekise ubuyena babo nge-smartphone noma ngezinye izindlela zedijithali, okuvame ukudala isimo esithi ‘identity verification failed’ kulabo abanezinkinga zobuchwepheshe.
Ngingayithola imali emndenini ngisaqhubeka nokuthola isibonelelo se-SRD?
Kuyingozi. Inqubomgomo yamanje ibala cishe yonke imali engenayo e-akhawuntini yakho yasebhange njengemali engenayo. Uma lokhu kudluliselwa kukudlulisa umkhawulo wemali engenayo, isibonelelo sakho sizokwenqatshwa kuleyo nyanga.
Ingabe isibonelelo se-SRD sizoma ngo-2026?
Ukuvuselelwa kwenqubomgomo yamanje kukhombisa ukuthi isibonelelo sizoqhubeka, kodwa sixhaswe ngemali ezinhlakeni zesikhathi esifushane. Akukho okukhombisayo ukuthi sizosuswa ngokuphelele, njengoba kuyisihlenga esibalulekile sokuphepha komphakathi.
Ngisilungisa kanjani isimo esithi ‘Referred’ ngo-2025?
Isimo esithi ‘Referred’ ngokuvamile sisho ukuthi kusolwa umsebenzi wokukhwabanisa noma ukuhlolwa kobuyena kwehlulekile. Kufanele uxhumane nesikhungo sezingcingo se-SASSA noma ucashe igama lakho ngesixhumanisi sokuqinisekisa nge-biometric esithunyelwe enombolweni yakho yocingo ebhalisiwe.
Ingabe umkhawulo wemali engenayo wesibonelelo se-SRD ukhuphukile ngo-2025?
Akukho ukulungiswa okukhulu kwenqubomgomo kumkhawulo wemali engenayo ngasekupheleni kuka-2025 ukuze kuhambisane nokukhuphuka kwamandla emali, okusho ukuthi izindlela zokufaneleka zihlala ziqinile uma kuqhathaniswa nezindleko zokuphila.
Read Next
Isibonelelo SeSASSA Senqatshwa? Izizathu Ezi-5 Zangempela Abawinile Abavunyelwa Ngazo ngo-2025
Ubambekile ngesimo se-SRD grant esithi ‘Senqatshwa’ ku-SASSA? Lokhu …
Inkinga ka-SASSA ye-R350: Ingabe I-Grant Iwusizo Olukhulu noma Isicupho ngoZibandlela 2025?
Njengoba u-2025 usuphela, ingxoxo iyashuba: Ingabe izibonelelo zika-SASSA, …
Comments & Discussions